Η σκοτεινή πλευρά των ηλιόλουστων νησιών - Ο μαζικός τουρισμός στην Ελλάδα. Ένα ντοκιμαντέρ του 2025 από τον γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα SWR.
[Ένα PDF με την ελληνική μεταγραφή είναι διαθέσιμο για λήψη.]

Αυτό το καλοκαίρι, οι ρωγμές γίνονται ορατές στη Μύκονο και τη Σαντορίνη. Το νερό λιγοστεύει, τα σκουπίδια συσσωρεύονται πίσω από τα ειδυλλιακά τοπία και ακόμη και τα πιο απλά πράγματα γίνονται απαγορευτικά ακριβά.
Το ντοκιμαντέρ Die Schattenseite der Sonneninseln (Η σκοτεινή πλευρά των ηλιόλουστων νησιών) διερευνά αυτά τα ζητήματα από την οπτική γωνία των παραθεριστών και των ντόπιων, οι οποίοι αισθάνονται όλο και πιο καταβεβλημένοι από την εισροή τουριστών. Οι κάμερες προχωρούν ακόμη πιο μακριά, αποκαλύπτοντας τα σκοτεινά δίκτυα που επωφελούνται από το χάος, συμπεριλαμβανομένης της λεγόμενης «μαφίας της οικοδομής», η οποία κατηγορείται ότι ελέγχει τεράστιες εκτάσεις γης και επιβάλλει την εξουσία της με βία. Στην Αθήνα, οι ερευνητές έχουν συνδέσει την εκτέλεση ενός τοπογράφου από τη Μύκονο, ο οποίος πυροβολήθηκε δεκαπέντε φορές από κοντινή απόσταση, με τους ίδιους κύκλους. Εν τω μεταξύ, τα κυκλώματα προστασίας διεισδύουν σε κλαμπ όπου η σαμπάνια συνεχίζει να ρέει άφθονη.

Προειδοποίηση για ολόκληρο το Αιγαίο.

Αυτό το ντοκιμαντέρ είναι ανησυχητικό όχι μόνο για τα στοιχεία που αποκαλύπτει σχετικά με δύο διάσημους προορισμούς, αλλά και για τις συνέπειες που υποδηλώνει για το υπόλοιπο Αιγαίο. Αν δεν ληφθούν μέτρα, ο συνδυασμός μαζικού τουρισμού, αδύναμης ρύθμισης και απληστίας θα μπορούσε να έχει παρόμοιο αντίκτυπο και σε άλλα νησιά. Οι πιέσεις δεν σταματούν στις ακτές της Μυκόνου και της Σαντορίνης. Εξαπλώνονται προς τα έξω, δοκιμάζοντας τα όρια των μικρότερων νησιών, όπου οι υποδομές είναι πιο περιορισμένες και οι τοπικές κοινότητες έχουν λιγότερη δύναμη να αντισταθούν στους μεγάλους επενδυτές και τα κατασκευαστικά συμφέροντα.

Γιατί η Πάρος πρέπει να δώσει προσοχή.

Η Πάρος είναι πλέον ένα από τα πιο δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, αμέσως μετά τη Μύκονο και τη Σαντορίνη, και η πίεση είναι εμφανής παντού. Οι κατασκευαστικές εταιρείες προχωρούν με αμείωτο ρυθμό την ανέγερση βιλών και θέρετρων, ενώ η ακτογραμμή υποχωρεί μπροστά σε έργα που δίνουν προτεραιότητα στην άμεση απόδοση παρά στο τοπίο και το περιβάλλον.
Τα ενοίκια έχουν αυξηθεί σε όλο το νησί, καθιστώντας πιο δύσκολο για τους κατοίκους να συνεχίσουν να νοικιάζουν τα κάποτε προσιτά σπίτια τους.
Ακόμη και οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα, όπως νοσηλευτές και εκπαιδευτικοί, δυσκολεύονται να βρουν ένα μέρος όπου μπορούν να ζήσουν με τα χρήματα που έχουν.

Κατά τους πολυσύχναστους καλοκαιρινούς μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, οι κυκλοφοριακές συμφορήσεις φράζουν τους κύριους δρόμους, ιδιαίτερα αυτούς γύρω από την Παροικιά και τη Νάουσα. Ή στον στενό δρόμο προς τις Κολυμπήθρες, όπου, ωστόσο, έχει προγραμματιστεί ένα τεράστιο νέο τουριστικό συγκρότημα και αναμένεται η επαναλειτουργία ενός μεγάλου υπάρχοντος ξενοδοχείου. Η Πάρος ήταν κάποτε πολύ πιο ήσυχη. Σήμερα, ο θόρυβος δεν σταματά ποτέ: τρυπάνια κατασκευών, φορτηγά, αυτοκίνητα και, τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, τα beach bar που γεμίζουν την ακτή με δυνατή μουσική από το πρωί μέχρι το βράδυ.
Το νερό είναι ένα άλλο πρόβλημα. Το σύστημα ύδρευσης του νησιού είναι υπό πίεση, με τα χωριά και τους αγρότες να αντιμετωπίζουν έλλειψη νερού, ενώ τα ξενοδοχεία και οι βίλες γεμίζουν τις πισίνες τους για τους επισκέπτες και διατηρούν κήπους που καταναλώνουν πολύ νερό.
Ίσως το πιο ορατό σύμπτωμα είναι τα απορρίμματα. Γύρω από το νησί, δίπλα στους κάδους που προορίζονται για τα οικιακά απορρίμματα, έχουν δημιουργηθεί πρόχειρες χωματερές. Παλιά ψυγεία, στρώματα, υπολείμματα από κατασκευές και σπασμένα έπιπλα καταλήγουν όλα στοιβαγμένα στην άκρη του δρόμου. Κατά τη διάρκεια της υψηλής περιόδου, η μυρωδιά παραμένει και οι τουρίστες περνούν μπροστά από αυτούς τους σωρούς καθώς πηγαίνουν στις παραλίες. Αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα προσωρινό σημείο συλλογής έχει γίνει μόνιμη όχληση, μια υπενθύμιση ότι το νησί παράγει περισσότερα απορρίμματα από όσα μπορεί να διαχειριστεί.

Η υπερβολική ανάπτυξη στην Πάρο αρχίζει να φτάνει τα επίπεδα που κάποτε παρατηρούνταν μόνο στη Μύκονο. Ο ρυθμός του νησιού αλλάζει, όπως και η πιθανότητα ενός μέλλοντος στο οποίο οι ντόπιοι μπορούν ακόμα να επηρεάσουν. Η τύχη της Πάρου είναι συνδεδεμένη με το τι θα συμβεί όταν η ανάπτυξη υπερβαίνει τους κανονισμούς και οι ανάγκες των επενδυτών υπερισχύουν εκείνων της κοινότητας και του περιβάλλοντος.

Υπάρχει και άλλος δρόμος.

Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ δεν τελειώνει με μια νότα απελπισίας. Παρουσιάζοντας την Αστυπάλαια, όπου η τοπική κοινότητα έχει υιοθετήσει μια πιο αργή, πιο προσεκτική προσέγγιση στον τουρισμό, προτείνει μια θετική εναλλακτική λύση. Δείχνει ότι οι επισκέπτες μπορούν να έρχονται όχι για να καταναλώνουν και να αφήνουν πίσω τους μόνο σκουπίδια, αλλά για να συντηρήσουν μια ζωντανή πολιτισμική κληρονομιά. Παρακολουθώντας από την Πάρο, η επείγουσα ανάγκη είναι εμφανής. Το ερώτημα δεν είναι αφηρημένο. Πρόκειται για το αν αυτά τα νησιά, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, μπορούν ακόμα να επιλέξουν το μέλλον που επιθυμούν ή αν αυτή η επιλογή τους έχει ήδη αφαιρεθεί.